ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΥΤΑΝΙ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΗ
Καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας. Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. (Βιογραφικό)
Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την επιστήμη της Ιστορίας; Γιατί προτιμήσατε την ειδίκευση της Νεώτερης και Σύγχρονης Ιστορίας;
Η ενασχόλησή μου με την ιστορία ήρθε μάλλον τυχαία μέσα από τις σπουδές μου στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρόλο που η επιλογή της Φιλοσοφικής Σχολής ήταν συνειδητή, δεν είχα ξεκαθαρίσει πριν μπω στο Πανεπιστήμιο τι ακριβώς με ενδιέφερε. Ωστόσο, μέσα από τις σπουδές ανακάλυψα τον συναρπαστικό χώρο της Ιστορίας και ειδικότερα της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας. Υπήρχαν πολλοί λόγοι. Καταρχάς η κριτική σκέψη που απαιτεί η ιστορική έρευνα, στη συνέχεια η ανακάλυψη ότι στο σχολείο είχα μάθει πολλά πράγματα λάθος. Και βέβαια η συνειδητοποίηση ότι η γνώση της ιστορίας είναι το θεμέλιο της αυτογνωσίας.
Ήταν ομαλή η προσαρμογή κατά τις μεταπτυχιακές σας σπουδές στη Γαλλία; Αντιμετωπίσατε προβλήματα;
Η προσαρμογή στη Γαλλία ήταν εύκολη. Είχα τελειώσει γαλλικό σχολείο κι έτσι ήξερα πολύ καλά τη γλώσσα και τον πολιτισμό της χώρας. Παρόλο που είχα ανασφάλεια σχετικά με το κατά πόσο ήμουν επαρκώς προετοιμασμένη για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό, αποδείχτηκε ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο ήταν εφάμιλλο με τα γαλλικά.
Αντιμετωπίσατε εμπόδια λόγω του φύλου σας στην προσπάθειά σας να διακριθείτε ως πανεπιστημιακός;
Το επάγγελμα του πανεπιστημιακού είναι απαιτητικό και ανταγωνιστικό τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες. Για τις γυναίκες ωστόσο οι δυσκολίες είναι περισσότερες λόγω κοινωνικών προκαταλήψεων που εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη κι αν δεν δηλώνονται ρητά. Χρειάζεται λοιπόν συχνά πολλαπλάσια προσπάθεια για μια γυναίκα ώστε να διακριθεί.
Θεωρείτε ότι χρειάστηκε να κάνετε θυσίες για να διακριθείτε στην ακαδημαϊκή σας πορεία και, αν ναι, σε ποιους τομείς;
Όχι, δεν θεωρώ ότι έκανα πολλές θυσίες. Κατάφερα να συνδυάσω καριέρα και οικογενειακή ζωή, παρόλο που αυτό είναι πιο δύσκολο για μια γυναίκα.
Έχετε συγγράψει πολλές επιστημονικές μονογραφίες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά για ποικίλα θέματα της σύγχρονης Ιστορίας. Πώς προτιμήσατε να ασχοληθείτε με τόσες πτυχές της επιστήμης σας;
Η ενασχόληση με την έρευνα είναι συνεχής και σε οδηγεί συνεχώς σε νέα μονοπάτια. Έβρισκα πάντα νέα ενδιαφέροντα, καινούρια ερωτήματα, νέες αναζητήσεις. Εχω ασχοληθεί με πολλά θέματα αλλά η έρευνά μου εντοπίζεται κυρίως στον λεγόμενο ‘μακρύ 19ο αιώνα’, δηλ. από τη Γαλλική Επανάσταση ως το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα θέματα συνδέονται επίσης μεταξύ τους με αόρατα νήματα που αφορούν κοινές προσεγγίσεις και ερωτήματα. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα το ζήτημα της συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας και αυτό υπάρχει σε όλες τις μελέτες μου.
Πώς κρίνετε τον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας στο ελληνικό σχολείο;
Η διδασκαλία της ιστορίας στο ελληνικό σχολείο χρειάζεται επειγόντως εκσυγχρονισμό ώστε να απαγκιστρωθεί από τον ιδεολογικό ρόλο που εξακολουθεί να παίζει. Η διδασκαλία δεν μπορεί να στηρίζεται σε ένα μόνο εγχειρίδιο και στην αποστήθιση. Το μάθημα της ιστορίας θα μπορούσε να είναι ένα εργαστήριο δημιουργικότητας και έχει καταντήσει να είναι ένα από τα πιο βαρετά μαθήματα.
Τι θα συμβουλεύατε τα νέα παιδιά που επιθυμούν να ασχοληθούν με τον επιστημονικό κλάδο της Ιστορίας;
Είναι μια επιστήμη γοητευτική αλλά απαιτεί αφοσίωση και συχνά μοναξιά, γιατί η αρχειακή έρευνα είναι κυρίως ατομική. Απαιτεί επίσης πολύ διάβασμα και προσοχή στη λεπτομέρεια. Ωστόσο, επειδή στην ιστορική έρευνα γίνεσαι ένα είδος ντετέκτιβ, σου δίνει και τη χαρά της ανακάλυψης. Ταυτόχρονα εξάλλου είναι μια επιστήμη εξωστρεφής γιατί υπερβαίνει τα σύνορα και αφορά όλους τους ανθρώπους -παρόλο που έχουμε την εντύπωση ότι αφορά μόνο το κάθε έθνος. Η ιστορία είναι μια παγκόσμια επιστήμη γιατί μελετά την πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών μέσα στους αιώνες.
Τα ερωτήματα προς την κυρία Χριστίνα Κουλούρη απηύθυναν οι Ευθαλία Αργύρη (Α΄ Λυκείου) και Βησσαρίων-Κωνσταντίνος Δάσκαλος (Β΄ Λυκείου).
Συνέντευξη με την Αστροφυσικό - Διευθύντρια Ερευνών, Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας (CNRS) & Εργαστήριο Διαστημικών Ερευνών και Οργάνων (LESIA) του Αστεροσκοπείου του Παρισιού-Μεντών
ΑΘΗΝΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Παρακολουθήστε το μήνυμα της κυρίας Κουστένη.
Η Αθηνά Κουστένη γεννήθηκε στην Αθήνα, απ’ όπου έφυγε το 1980 για να σπουδάσει στο Παρίσι Φυσική και Αγγλική Λογοτεχνία συγχρόνως στα Πανεπιστήμια VI (Pierre et Marie Curie) και III (Sorbonne) αντίστοιχα (1985 & 1986) με Μεταπτυχιακές σπουδές στην Αστροφυσική και την Αγγλική Λογοτεχνία από τα ίδια Πανεπιστήμια (1986 & 1987). Το 1989 έλαβε Διδακτορικό Δίπλωμα στην Αστροφυσική και Διαστημική Τεχνολογία από το Πανεπιστήμιο 7 του Παρισιού και το 1996 της απονεμήθηκε η ανώτατη ακαδημαϊκή διάκριση της Γαλλίας, του Διπλώματος Διεύθυνσης Ερευνών επίσης στην Αστροφυσική και Διαστημική Τεχνολογία του Πανεπιστημίου 7 του Παρισιού (Habilitation DR, Diploma for Directing Research). Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην Πλανητολογία, τη μελέτη των γιγάντιων πλανητών του ηλιακού μας συστήματος και ιδίως του συστήματος του Κρόνου, τους πλανήτες εκτός του ηλιακού συστήματος και γενικά την τηλεσκοπική και διαστημική εξερεύνηση του διαστήματος. Συμμετέχει σε τρέχουσες διαστημικές αποστολές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της Αμερικάνικης Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) όπως η αποστολή Cassini-Huygens, καθώς και στην προετοιμασία των μελλοντικών διαστημικών αποστολών στο Δία και τον Κρόνο και αναλύει τα δεδομένα που έχει αποκτήσει για να διερευνήσει τις ατμόσφαιρες και τις επιφάνειες των πλανητών, των δορυφόρων και των εξωπλανητών. Η παραγωγή της περιλαμβάνει 250 επιστημονικές εργασίες και πάνω από 600 παρουσιάσεις. Επίσης είναι η βασική συγγραφέας του βιβλίου «Τιτάνας: Η διερεύνηση ενός παρόμοιου κόσμου με τη Γη» και πολλών άλλων κεφαλαίων σε εγκυκλοπαίδειες και βιβλία. Είναι Πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Διαστημικών Επιστημών, της Συμβουλευτικής Επιτροπής Ανθρώπινου Εξερεύνησης και Επιστήμης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, της Επιτροπής COSPAR για την Πλανητική Προστασία και της Επιτροπής Αξιολόγησης του Γαλλικού Εθνικού Κέντρου Διαστημικών Μελετών και μέλος πολλών άλλων διεθνών συμβουλευτικών οργάνων της ESA και της NASA. Έχει τιμηθεί με αρκετές διακρίσεις από την NASA και την ESA, και συμμετέχει ενεργά στις συμβουλευτικές επιτροπές των δύο αυτών διαστημικων εταιρειών, ESA και NASA, ειδικά ως Πρόεδρος της Επιτροπής Ηλιακού Συστήματος και Πλανητών της ESA.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την επιστήμη της αστροφυσικής; Είχατε εξερευνητική φύση από μικρή;
Όπως και για πολλούς από εμάς τους αστρονόμους, το ενδιαφέρον γεννήθηκε μέσα από μια παρατεταμένη και ανεξέλεγκτη φαντασία που βρήκε διέξοδο και θράφηκε μέσω της επιστημονικής φαντασίας (Star Trek, Asimov κλπ.) στρεφόμενη προς το διάστημα, όπως μου συνέβη στα 15 μου... Κοιτώντας τα άστρα και τους πλανήτες από τον καθαρό ουρανό της Ελλάδας, έφτασα να θέλω να τα δω και να τα μελετήσω από κοντά. Άρχισα διαβάζοντας βιβλία των Carl Sagan και Isaac Asimov. Επίσης μου άρεσε να παρακολουθώ́ στην τηλεόραση τη σειρά́ Cosmos του Sagan.
Είναι τόσο πια παλιό αυτό το ενδιαφέρον που έχω σχεδόν ξεχάσει την αρχική μορφή του, πάντως θυμάμαι πως πάντα ήθελα να έχω κάποιον σχετικό έλεγχο στην αχαλίνωτη φαντασία μου και αυτό το πετυχαίνω με τις διαστημικές αποστολές που μας επιτρέπουν να βλέπουμε επί τόπου τι γίνεται και ανάλογα να επικυρώνουμε, να αναβαθμίζουμε ή και να απορρίπτουμε τα μοντέλα και τις θεωρίες που φτιάχνουμε. Γι’ αυτόν τον λόγο έγινα πλανητολόγος και όχι αστρονόμος. Αρκετά γρήγορα, αναλύοντας στοιχεία από την αποστολή Voyager κατά την διάρκεια της διατριβής μου, στράφηκα προς τον Τιτάνα και η γοητεία δεν έπαψε ποτέ να λειτουργεί από τότε. Το μυστήριο γύρω από αυτόν τον μοναδικό κόσμο, όπως και γύρω από τους εξωπλανήτες, είναι ένα κίνητρο σημαντικό στην έρευνά μου. Μ’ αρέσουν πολύ τα challenge. Όσο πιο δύσκολο το μυστήριο, τόσο καλύτερα.
Πώς "συναντήθηκαν" η αστροφυσική και η διαστημική τεχνολογία με την αγγλική λογοτεχνία; "Διασταυρώνονται" αυτές οι περιοχές γνώσεις στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζετε το επιστημονικό σας αντικείμενο;
Αποφοίτησα από το γαλλικό σχολείο της Αθήνας και αυτό μου επέτρεψε να εγγραφώ απευθείας στο πανεπιστήμιο Παρίσι 7 (Pierre et Marie Curie), όπου σπούδασα Αστροφυσική και Διαστημικές Επιστήμες. Το πτυχίο της Αγγλικής Φιλολογίας που πήρα από το πανεπιστήμιο Παρίσι ΙΙΙ (Σορβόννη), ήταν για να ικανοποιήσω «οικογενειακές φιλοδοξίες». Συγκεκριμένα ήταν κάτι για το οποίο επέμενε ο πατέρας μου, ως ένα “δίχτυ ασφαλείας” στην επαγγελματική μου αποκατάσταση, για την περίπτωση που δεν θα μπορούσα να βρω δουλειά στην Αστρονομία! Παρόλα αυτά πρέπει να πω ότι η λογοτεχνία μου άρεσε πάντα και διάβαζα ό,τι κλασσικό και μοντέρνο βιβλίο έπεφτε στα χέρια μου… Επειδή μου άρεσαν πολύ και τα αγγλικά που έμαθα από παιδάκι, αποφάσισα να ακολουθήσω παράλληλες σπουδές που κατέληξαν στο γράψιμο διπλωματικής πάνω στην Αγγλική Φανταστική Λογοτεχνία με βασικό συγγραφέα τον Stephen King. Και ξέρετε διαφορετικές περιοχές γνώσεις είναι πάντα επιθυμητές ώστε να έχουμε κάτι να μας ισορροπεί. Έχω πολλούς συναδέλφους που είναι επιστήμονες αστροφυσικοί και ταυτόχρονα άριστοι μουσικοί ή συγγραφείς ή ζωγράφοι… Εγώ καμιά φορά γράφω και μικρές ιστορίες …
Πόσο δύσκολο ήταν να καταφέρετε να διακριθείτε σε έναν κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο, όπως αυτός της αστροφυσικής; Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε και πώς τις διαχειριστήκατε;
Ποτέ δεν είναι εύκολο κάτι τέτοιο αν και κάνουμε προόδους.
1η δυσκολία ήταν να πείσω τους γονείς μου να με αφήσουν να φύγω και να πάω να σπουδάσω στην Γαλλία.
2ον έπρεπε, με λίγα Γαλλικά στην αρχή, να βγάλω το Πανεπιστήμιο και να πετύχω το Διδακτορικό μου. Επίσης ως γυναίκα χρειάστηκε στην αρχή να προσπαθήσω λίγο περισσότερο από τους άντρες συμφοιτητές μου. Αλλά γρήγορα πήρα υποτροφία για τις σπουδές μου και άρχισα να χαίρω του σεβασμού και της καταξίωσης στην κοινότητα. Δούλεψα πολύ στην συνέχεια, με πάθος και περιέργεια στον τομέα μου και μου προσέφεραν την μόνιμη θέση στο ΕΚΕ της Γαλλίας. Από εκεί και ύστερα, με συνεργασίες και δυναμική έρευνα μπήκα στον διεθνή χώρο. Η αλήθεια είναι ότι στο εξωτερικό εκείνο τον καιρό οι θέσεις και οι προαγωγές προσφέρονταν λίγο περισσότερο με βάση την αξία ενός ατόμου και την εξειδίκευση που αναζητείται…
Εκτός από την εξίσου διανοητική διαύγεια και ικανότητα κατανόησης στην επιστήμη, οι γυναίκες έχουμε εξαιρετικές ικανότητες συγχρόνως για την οργάνωση, την διευθέτηση και την διεκπεραίωση σημαντικών υποχρεώσεων και την διπλωματία. Δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο που να μην μπορεί να πετύχει μια κοπέλα και τα νέα κορίτσια να μην διστάζουν να προχωρούν στον επιστημονικό τομέα και να διαπρέπουν.
Θεωρείτε ότι υπάρχουν πιθανότητες να βρεθεί κοντινός κατοικήσιμος πλανήτης, και αν ναι, η ανθρωπότητα θα διαθέτει τα κατάλληλα μέσα και τις δυνατότητες ώστε να αποικίσει τον πλανήτη αυτόν;
Η ανθρωπότητα είναι αναγκασμένη να μετακινηθεί. Ο Ήλιος έχει περιορισμένη ζωή. Η εξέλιξή του τον οδηγεί σε ένα αναπόφευκτο τέλος σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια όπου θα πραγματοποιηθεί η ''έκρηξη του Ηλίου''. Κατά αυτή, ο Ήλιος θα μεταμορφωθεί σε κόκκινο γίγαντα - ένα σώμα που θα ενσωματώσει στη μάζα του αρχικά τον Ερμή, έπειτα τη Γη και τέλος τον Άρη. Ακόμα και αν τα χρόνια που θα συμβεί αυτό το γεγονός φαντάζουν μακρινά, η εξάντληση των φυσικών πόρων της Γης καθιστούν ιδιαίτερα ανησυχητική την γήινη πραγματικότητα. Η επίλυση βρίσκεται στην εξερεύνηση νέων τόπων για ενδεχόμενη μετοίκηση αλλά και για να λύσουμε το μυστήριο της εμφάνισης και επικράτησης της ζωής σε ένα άλλο σώμα από την Γη. Βασικά ψάχνουμε για νερό σε υγρή μορφή, για οργανική χημεία, πηγές ενέργειας και σταθερό περιβάλλον.
Σε πρώτη φάση η εξερεύνηση του διαστήματος συγκεντρώθηκε στον Άρη, τον κοντινό μας πλανήτη που ακόμα και σήμερα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της ανθρωπότητας, Πρόσφατα συμμετείχα στην αποστολή Mars2020 με το ρόβερ Perseverance του οποίου την κάμερα SuperCam έφτιαξε το εργαστήριό μου (LESIA)… εγώ ασχολούμαι με την επιστημονική εκμετάλλευση των δεδομένων σε σχέση με την ύπαρξη κατοικήσιμων συνθηκών στον Άρη και την προηγούμενη ύπαρξη ζωής καθώς και με την πλανητική προστασία της αποστολής ώστε να μην μολύνουμε τον Άρη και να μην φέρουμε εξωγήινα μικρόβια πίσω...
Πιο μακριά στο Ηλιακό μας σύστημα, η αποστολή της NASA/ESA Cassini/Huygens αποκάλυψε στον Τιτάνα την ύπαρξη ποταμών, θινών, βουνών, ιδιότυπων μορφών ροών λάβας, λιμνών υδρογονανθράκων (οι υδρογονάνθρακες είναι η βάση για τα αμινοξέα που είναι απαραίτητα για να δημιουργηθεί ζωή) και κυρίως μας αποκάλυψε την πυκνή -παρόμοια με αυτή της Γης- αζωτούχα ατμόσφαιρα του και την δυνατότητα να υπάρχει ωκεανός υγρού νερού κάτω από την επιφάνεια. Όλα αυτά οδήγησαν στην σκέψη ότι ο Τιτάνας αποτελεί ένα προσφιλές μέρος για την ανάπτυξη της ζωής και πιθανόν για τη μελλοντική αποίκηση του ανθρωπίνου γένους στο διάστημα. Άλλα τέτοια κατοικήσιμα, πιθανόν, σώματα είναι η Ευρώπη και ο Γανυμήδης γύρω από τον Δία και ο μικρός αδελφός του Τιτάνα, ο Εγκέλαδος γύρω από τον Κρόνο.
Βέβαια θα περιμένουμε λίγο πριν να κάνουμε επιτόπου ανίχνευση, γιατί οι αποστάσεις είναι τεράστιες και δυσκολεύουν τις διαστημικές αποστολές, που είναι ο μόνος τρόπος για να έχουμε οριστικές αποδείξεις.
Στο μέλλον η Ευρωπαϊκή Διαστημική Εταιρεία και η ΝΑΣΑ έχουν στα σκαριά πολλά νέα προγράμματα τόσο στην πλανητική όσο και στην αστρονομική έρευνα. Για τα κατοικήσιμα σώματα περιμένουμε την εκτόξευση το 2022 της αποστολής JUICE (Jupiter Ice Moon Explorer) και της Europa Clipper. Η μελέτη του διαστήματος δεν είναι αναγκαστικά μια κούρσα αλλά μια εξελικτική προσπάθεια που πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες και τα επιτεύγματα της κοινωνίας.
Έχουν θεσπιστεί κριτήρια που θα μας βοηθήσουν να αποφασίσουμε τι αποτελεί ζωή και τι όχι (για την περίπτωση που συναντήσουμε άγνωστες έως τώρα χημικές δομές που έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά της ζωής);
Εγώ πιστεύω ότι η εξερεύνηση του διαστήματος είναι στις αρχές της και ότι θα χρειαστούμε πολύ χρόνο ακόμα μέχρις ότου φτάσουμε σε ενδείξεις ή αποδείξεις ζωής την οποίαν ούτως ή άλλως δεν ξέρουμε ακόμα να ορίσουμε ή να αναπαράγουμε σε εργαστήριο ...
Έτσι η βασική ερώτηση είναι τι ψάχνουμε και πού.
Εγώ προσωπικά και η ομάδα μου δεν ψάχνουμε τη ζωή, αλλά ενδείξεις για "βιώσιμα" περιβάλλοντα, δηλαδή μέρη όπου οι συνθήκες είναι ευνοϊκές είτε για εμφάνιση εξωγήινης ζωής ή για μελλοντική αποίκηση της γήινης ζωής (δηλαδή που έχουν υγρό νερό, πηγές ενέργειας, οργανική χημεία που οδηγεί στα μόρια που μας τροφοδοτούν και να είναι σταθερά στον χρόνο).
Γι’ αυτό το θέμα έχουμε σήμερα την δυνατότητα να εξερευνήσουμε εκ βάθους το ηλιακό μας σύστημα με διαστημικές αποστολές και η επιστήμη της Αστροβιολογίας που ασχολείται με αυτού του είδους τις μελέτες, είναι σε πλήρη εξέλιξη όπως το περιγράφω στο τελευταίο μου βιβλίο.
Τα σώματα που θεωρώ τα πλέον ενδιαφέροντα γι’ αυτού του είδους την εξερεύνηση, είναι οι δορυφόροι των γιγαντιαίων πλανητών (Δία και Κρόνου), όπως Γανυμήδης, Ευρώπη, Τιτάνας και Εγκέλαδος, γιατί πλέον ψάχνουμε για φιλικά περιβάλλοντα με νερό, ενέργεια και θρεπτικά συστατικά κάτω από την επιφάνεια και όχι πάνω στην επιφάνεια. Επίσης, ο κοντινός μας Άρης μπορεί να μας μάθει πολλά πράγματα ακόμα όσον αφορά την εμφάνιση της ζωής και την καταστροφική εξέλιξη ενός περιβάλλοντος σαν το δικό μας …
Για την αυτό καθαυτό αναζήτηση ζωής, είμαστε προς το παρόν "εγκλωβισμένοι" για λόγους τεχνολογικούς στην εξερεύνηση μέσα στο ηλιακό μας σύστημα, αλλά μπορεί και στο διάστημα εκτός του πλανητικού μας συστήματος, να υπάρχουν "βιώσιμες" συνθήκες σε κάποιους από τους λεγόμενους εξωπλανήτες.
Ποια είναι τα όνειρα και οι φιλοδοξίες σας για το επαγγελματικό σας μέλλον;
Η καριέρα μου πήρε μια νέα στροφή με την ανακάλυψη όλων αυτών των νέων δυνατοτήτων για την έρευνα κατοικήσιμων κόσμων στο ηλιακό μας σύστημα και σε άλλα πλανητικά συστήματα. Εκεί που πιστεύαμε ότι γνωρίζαμε τα πάντα για τους πλανήτες και τα μικρότερα σώματα στην περιφέρεια του ήλιου, χάρη στις διαστημικές αποστολές βρήκαμε ενδείξεις ότι κάνουμε λάθος και το ηλιακό μας σύστημα έχει ακόμα πολλές εκπλήξεις…
Ακόμα και ο Άρης κάτω από τη επιφάνεια και η Αφροδίτη κάτω από τα σύννεφα κρατάνε μυστικά… Και χρειαζόμαστε πολλές νέες γενιές επιστημόνων, νέα παιδιά σαν και εσάς ώστε να συνεχίσουμε στο μέλλον την εποικοδομητική εξερεύνηση…
Ιδιαίτερος πειρασμός για μένα είναι η μελέτη του εδάφους και της ατμόσφαιρας του Τιτάνα, καθώς και των άλλων δορυφόρων.
Το ενδιαφέρον μου είναι πάντα να φαντάζομαι και να αναπτύσσω μελλοντικές αποστολές. Σχεδιάζουμε διάφορα πειράματα, όπως αυτόνομα μικρά ρομποτικά οχήματα που θα μελετήσουν κάποια περιοχή που πιθανώς είναι λίμνη, η drones όπως με την νέα αποστολή στον Τιτάνα που λέγεται Dragonfly. Ομοίως μελετάμε τον Εγκέλαδο με τα κρυοηφαίστειά του, που τοποθετούν την ύπαρξη νερού μέσα στο Ηλιακό μας Σύστημα πολύ μακρύτερα από ότι πιστεύαμε έως τώρα. Στο μεταξύ, το 2022 θα στείλουμε στο σύστημα του Δία το διαστημόπλοιο JUICE που θα μελετήσει τον γιγάντιο πλανήτη, τη μαγνητόσφαιρά του και ιδιαίτερα τους δορυφόρους του, Γανυμήδη, Ευρώπη και Καλλιστώ́. Έχω ασχοληθεί́ πολύ και έχω προωθήσει αυτήν την αποστολή τα τελευταία χρόνια και είμαι πολύ περήφανη γιατί η Ευρώπη διαθέτει πλέον τα μέσα και την τεχνολογία για μια τέτοιου είδους εξερεύνηση που είναι πρωτοποριακή́. Επίσης, ασχολούμαι με το νέο τηλεσκόπιο ARIEL που θα παρατηρήσει τους εξωπλανήτες από το 2029 και μετά. Είναι πολύ ενδιαφέροντες και πολυάσχολοι καιροί για μένα και θα χρειαστούμε επιστημονικό δυναμικό να μας βοηθήσει τις επόμενες δεκαετίες, όπου θα αναλύουμε τα δεδομένα του Cassini, καθώς και θα προετοιμάζουμε τις νέες αποστολές στον Άρη, τον Τιτάνα και τον Εγκέλαδο, με όλο και πιο σύγχρονες τεχνολογίες.
Τι θα συμβουλεύατε τα νέα παιδιά που επιθυμούν και αυτά με τη σειρά τους να ασχοληθούν με τον συγκεκριμένο επιστημονικό τομέα.
Δώρα, Λυδία και Μάρκο και σε όλα τα νέα κορίτσια ή αγόρια, θα πω το ίδιο πράγμα: να ακολουθήσετε πάντα το όνειρό σας αλλά έχοντας βάλει πρώτα σε τάξη τις προτεραιότητες που ζητάτε στην ζωή σας και έχοντας καλή γνώση των αντοχών σας. Η επιστήμη που ακολούθησα εγώ μου απαίτησε 10 χρόνια σπουδές και κόπους μετά το σχολείο για πάρω το διδακτορικό και το μεταδιδακτορικό στην Γαλλία, μία χώρα που δεν "χαρίζεται". Δεν υπάρχει κάποιος σε αυτήν την δουλειά που να το κάνει για "τα λεφτά". Αν ένας νέος άνθρωπος θέλει να βρει γρήγορα επαγγελματική και επικερδή αναγνώριση, συνιστώ να ψάξει αλλού ...
Το σπουδαιότερο όμως είναι να μην σταματήσετε να κάνετε όνειρα και να προσπαθήσετε με κάθε θυσία να τα πραγματοποιήσετε!!
Σας ευχαριστώ ειλικρινά για το ενδιαφέρον σας και με συγκίνησε βαθιά η προσοχή με την οποία ασχοληθήκατε με το έργο μου και στα όσα αναφέρονται στη ιστοσελίδα μου.
Τα ερωτήματα προς την κυρία Κουστένη απηύθυναν οι Δώρα Αποστόλου (Β΄ Λυκείου), Λυδία Μαλεζά (Β΄ Λυκείου) και Μάρκος Θεοχάρης-Κρεμμυδάς (Γ΄ Λυκείου).
Συνέντευξη με την Γενική Γραμματέα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
ΜΑΡΙΑΛΕΝΑ ΤΣΙΡΛΗ
Παρακολουθήστε το μήνυμα της κυρίας Τσίρλη.
Η κ. Μαριαλένα Τσίρλη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου φοίτησε στην
ελληνογαλλική σχολή των Ουρσουλινών και εν συνεχεία στη Νομική Αθηνών. Στη
συνέχεια μετέβη στο Στρασβούργο για μεταπτυχιακές σπουδές που ολοκληρώθηκαν με
την απονομή του διδακτορικού της το 1994 από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου
του Στρασβούργου. Τον Μάρτιο του 1994, έπειτα από διαγωνισμό του Συμβουλίου της
Ευρώπης άρχισε να εργάζεται ως νομικός στη Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Από τότε έως σήμερα η κ. Τσίρλη εργάζεται για το
Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Το 2004 η κ. Τσίρλη
προήχθη σε προϊσταμένη του ελληνικού τμήματος. Το 2010 προήχθη σε αναπληρώτρια
γραμματέα τμήματος, το 2016 σε γραμματέα τμήματος και τον Ιούνιο του 2019
εξελέγη από την ολομέλεια του δικαστηρίου αναπληρώτρια γραμματέας του
ΕΔΔΑ. Στις 7 Σεπτεμβρίου 2020 εξελέγη από την ολομέλεια του δικαστηρίου
γραμματέας του ΕΔΔΑ για μια πενταετή θητεία που ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου
2020.
Είστε απόφοιτος της Ελληνογαλλικής Σχολής των Ουρσουλινών. Ποια είναι η άποψή σας για τη δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα; Θεωρείτε ότι η ιδιωτική εκπαίδευση για εσάς αποτέλεσε ένα σημαντικό πλεονέκτημα στη μετέπειτα πορεία σας;
Δεν μπορώ να έχω άποψη για την δημόσια εκπαίδευση γιατί δεν πήγα ποτέ σε δημόσιο σχολείο. Πράγματι, η μόρφωση που λαμβάνει κανείς και οι επιρροές που δέχεται από το σχολείο του, είτε είναι δημόσιο είτε ιδιωτικό, μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στην μετέπειτα ζωή του, θετικό ή αρνητικό. Θυμάμαι τα σχολικά μου χρόνια με μεγάλη αγάπη, ήμουν αυτό που λέμε «καλή μαθήτρια» αλλά όχι «φυτό»! Οι συμμαθήτριες μου (γιατί στην εποχή μας οι Ουρσουλίνες ήταν σχολείο θηλέων), με τις οποίες ξαναβρεθήκαμε μετά από πολλά χρόνια και φτιάξαμε μια καινούρια, όμορφη παρέα, θυμούνται ότι ήμουν πειραχτήρι κι ότι έκανα πολλές σκανταλιές. Οπωσδήποτε ήμουν πολύ τυχερή που πήγα σε ένα τόσο καλό σχολείο, που ενεργοποίησε την περιέργεια και την δημιουργικότητα μου και που μου προσέφερε ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο ένιωθα ασφαλής και ευτυχισμένη. Αυτά είναι εφόδια που με συνοδεύουν από τότε και που καλλιέργησαν σε σημαντικό βαθμό την αυτοπεποίθηση μου.
Είχατε από μικρή ηλικία κλίση στις θεωρητικές επιστήμες και με ποια κριτήρια επιλέξατε το επάγγελμα της δικηγόρου, αν και στο οικογενειακό σας περιβάλλον δεν υπήρχε κάποιος νομικός;
Δεν ήθελα απαραίτητα να γίνω δικηγόρος, με ενδιέφερε πρωτίστως να αποκτήσω νομική εκπαίδευση και νομική σκέψη. Πίστευα ότι οι νομικές σπουδές θα άνοιγαν τους γνωστικούς μου ορίζοντες και θα μου πρόσφεραν μια γενικότερη παιδεία κι ευρυμάθεια που θα με βοηθούσε στην συνέχεια να «βρω τον δρόμο μου». Επίσης ήξερα ότι ένας πτυχιούχος της Νομικής έχει πολλές επιλογές επαγγελματικής αποκατάστασης. Διάλεξα λοιπόν αυτήν την κατεύθυνση, χωρίς να με τρομάζει το γεγονός ότι δεν είχα έτοιμη δουλειά να με περιμένει στο τέλος των σπουδών μου. Ήταν μια σωστή απόφαση, δεδομένου του χαρακτήρα και της ιδιοσυγκρασίας μου. Η εξοικείωση με το δομημένο πλέγμα κανόνων που διέπουν τις σχέσεις των πολιτών με τις αρχές και των πολιτών μεταξύ τους, με βοήθησαν να μετουσιώσω την αποστροφή μου προς κάθε μορφής αδικία και την ανάγκη για «δικαιοσύνη» που ένιωθα από πολύ μικρή σε μια επαγγελματική ενασχόληση που έχει στο κέντρο της την ανθρώπινη αξία κι αξιοπρέπεια.
Εκτός από τη γνώση της γαλλικής γλώσσας, για ποιους άλλους λόγους επιλέξατε το Στρασβούργο για τις μεταπτυχιακές σας σπουδές;
Επέλεξα το Στρασβούργο κυρίως λόγω της πολύ καλής φήμης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του. Κι επειδή ήταν η πρώτη φορά που έφευγα από το σπίτι μου για να ζήσω μόνη μου, σκέφτηκα πως θα προσαρμόζουν πιο εύκολα σε μια μικρή πόλη.
Θεωρείτε ότι χρειάστηκε να κάνετε θυσίες, προκειμένου να αποκτήσετε αυτή τη λαμπρή επαγγελματική πορεία και αν ναι, σε ποιους τομείς;
Ελάχιστες είναι οι επιτυχίες που έρχονται ουρανοκατέβατες. Συνήθως χρειάζεται κανείς να προσπαθήσει σκληρά, να ξενυχτήσει πάνω από ένα βιβλίο ή στο γραφείο, να στερηθεί πολλά από αυτά που τον ευχαριστούν κι ενδεχομένως να παραμελήσει τις προσωπικές, φιλικές ή κοινωνικές του σχέσεις. Υπό αυτή την έννοια, όλοι κάνουμε θυσίες κι εγώ δεν είμαι εξαίρεση. Όταν όμως κάνεις αυτό που έχεις επιλέξει κι αγαπάς νομίζω ότι στην πραγματικότητα δεν θεωρείς ότι θυσιάζεις κάτι. Όλα είναι θέμα επιλογών. Εγώ προσπάθησα πάντα στην ζωή μου να κρατήσω ισορροπίες και πιστεύω ότι το έχω καταφέρει.
Όλοι γνωρίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια η παρουσία της γυναίκας είναι πιο ενεργή στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα σε σχέση με το παρελθόν. Λόγω αυτής της αλλαγής πιστεύετε ότι με τη συμμετοχή της γυναίκας στην εργασία κλονίζεται ή ενισχύεται ο θεσμός της οικογένειας;
Το ζήτημα της συμφιλίωσης της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής όταν εργάζονται και οι δύο σύντροφοι έχει πολλές παραμέτρους τις οποίες δεν έχω τις γνώσεις να εξετάσω διεξοδικά. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι οι άνθρωποι που ζουν την προσωπική κι επαγγελματική ζωή που έχουν οι ίδιοι επιλέξει για τον εαυτό τους, οι άνθρωποι δηλαδή που είναι πιστοί στο προσωπικό τους όραμα ευτυχίας, δημιουργούν γερές και ευτυχισμένες οικογένειες.
Πώς αισθανθήκατε όταν πληροφορηθήκατε ότι έχετε εκλεγεί ομόφωνα στη θέση της Γενικής Γραμματέως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ότι αποτελείτε την πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει αυτό το αξίωμα;
Ένιωσα μεγάλη χαρά και μεγάλη συγκίνηση. Οφείλω να πω όμως ότι δεν διεκδίκησα αυτή τη θέση προτάσσοντας το φύλο μου, αλλά την προσωπικότητα και την δουλειά μου. Νομίζω πως αυτός είναι σωστότερος τρόπος διεκδίκησης ίσων ευκαιριών κι ο καλύτερος δρόμος προς μια ουσιαστική ισότητα.
Ποια είναι σε γενικές γραμμές η λειτουργία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ποιες είναι οι δικές σας αρμοδιότητες;
Πριν σας πω για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), πρέπει να σας μιλήσω για την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που υπογράφηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950 και τέθηκε σε ισχύ στις 3 Σεπτεμβρίου 1953. Η Σύμβαση αποτελεί το κορυφαίο διεθνές κείμενο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: κατοχυρώνει ορισμένα δικαιώματα και ελευθερίες που οφείλουν να τηρούν τα συμβαλλόμενα κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπως το δικαίωμα στη ζωή, στην προσωπική ελευθερία, στην οικογενειακή και ιδιωτική ζωή, στην ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας, της έκφρασης, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, το δικαίωμα στην ιδιοκτησία κλπ. Στην διάρκεια της εφαρμογής της έχει εμπλουτιστεί με νέα προστατευόμενα δικαιώματα τα οποία έχουν ενσωματωθεί στα συνοδευτικά της Πρωτόκολλα. Το Δικαστήριο συστήνεται από την ίδια την Σύμβαση (άρθρο 19) και είναι το όργανο που ελέγχει την εφαρμογή των επιταγών της από τα συμβαλλόμενα κράτη. Απαρτίζεται από αριθμό δικαστών ίσο προς εκείνο των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, δηλαδή σήμερα 47. Οι δικαστές είναι ανεξάρτητοι, διότι εκλέγονται μεν επ΄ονόματι ενός συμβαλλόμενου κράτους, όμως μετέχουν στο Δικαστήριο με την ατομική τους ιδιότητα και όχι ως εκπρόσωποι του κράτους αυτού. Το Δικαστήριο έχει την αρμοδιότητα να δέχεται προσφυγές, τόσο από κράτη μέρη της Σύμβασης (διακρατικές προσφυγές), όσο και από άτομα (ατομικές προσφυγές), σχετικές με παραβιάσεις των προστατευόμενων δικαιωμάτων από ένα κράτος μέρος. Ιδιαίτερα η ατομική προσφυγή έχει αναδειχθεί σε κορυφαίο μέτρο προστασίας του ατόμου από παράνομες κρατικές παρεμβάσεις.
Ο Γραμματέας του Δικαστηρίου βρίσκεται στην κορυφή της εργασιακής ιεραρχίας της Γραμματείας. Αποστολή της Γραμματείας, μιας ομάδας 640 περίπου ατόμων, είναι να βοηθά τους δικαστές στην εκτέλεση των καθηκόντων τους, προετοιμάζοντας τους φακέλους των υποθέσεων που εξετάζουν και παρέχοντας κάθε νομική, διοικητική και τεχνική συνδρομή. Ο δικός μου ρόλος είναι ο σχεδιασμός, ο καθορισμός και η επίβλεψη των δραστηριοτήτων της Γραμματείας και η διασφάλιση για τους συναδέλφους μου ενός υγιούς κι ευχάριστου εργασιακού περιβάλλοντος, όπου ο καθένας θα έχει την δυνατότητα να είναι αποδοτικός, να εξελίσσεται και να προοδεύει.
Θα θέλατε να επιστρέψετε κάποια στιγμή στην Ελλάδα και αν ναι, υπό ποιες συνθήκες;
Ναι, θα ήθελα πολύ να επιστρέψω στην Ελλάδα σε μερικά χρόνια, όταν βγω στην σύνταξη.
Ποιο μήνυμα στο πλαίσιο της Ημέρας για τη Γυναίκα (8 Μαρτίου) θα στέλνατε στα σημερινά κορίτσια, τα οποία ονειρεύονται να κάνουν μία ανάλογη πορεία σαν τη δική σας και να «σπάσουν ακόμα μια γυάλινη οροφή» καταλαμβάνοντας θέσεις που θεωρούνται απόρθητες;
Καταρχήν να μην θεωρούν τίποτα απόρθητο. Κι επίσης να μην «κάνουν όνειρα» αλλά να βάζουν στόχους και να προσπαθούν συστηματικά για την πραγμάτωση τους.
Τα ερωτήματα προς την κυρία Τσίρλη απηύθυναν οι Ευθαλία Αργύρη (Α΄ Λυκείου), Γιάννης Καλογερογιάννης (Α΄ Λυκείου), Αλεξιάννα Παχή (Α΄ Λυκείου), Παρασκευάς Κεραμάρης (Β΄ Λυκείου) και Μοσχούλα Παπαγεωργίου (Γ΄ Λυκείου).
Εξαιρετικές ερωτήσεις και απαντήσεις τόσο από τους μαθητές όσο και από τις εξέχουσες αυτές προσωπικότητες. Συγχαρητήρια!
ΑπάντησηΔιαγραφή